Opis wyglądu Występowanie Odżywianie Rozmnażanie Znaczenie gospodarcze Ochrona Ciekawostki Nazwy w językach obcych
Karp to duża, słodkowodna ryba z rodziny karpiowatych. Jako gatunek, powstał na drodze naturalnej poliploidyzacji na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu w okolicach Morza Kaspijskiego i wschodniej Anatolii. Forma dzika (sazan) występowała pierwotnie w Europie południowo-wschodniej i Azji zachodniej w zlewiskach mórz Egejskiego, Czarnego, Kaspijskiego i Aralskiego. Obecnie na wolności występuje praktycznie w całej Europie, Bliskim Wschodzie i Północnej Afryce.
Osiąga ponad 1 m długości i masę 30 (maksymalnie 40) kg. Ciało wydłużone, wrzecionowate, prawie okrągłe w przekroju poprzecznym. Otwór gębowy dolny, mięsisty zaopatrzony w 2 pary wąsików. Łuski cykloidalne, duże, mocno osadzone w skórze. Grzbiet ciemny, zielonkawobrązowy, lub szarozielony, boki jaśniejsze, ciemnooliwkowe ze złotym połyskiem, brzuch żółtawo-lub kremowobiały. Żywi się larwami owadów, mięczakami, skorupiakami oraz innymi organizmami zwierzęcymi oraz roślinami.
| Domena: | eukarionty |
| Królestwo: | zwierzęta |
| Typ: | strunowce |
| Podtyp: | kręgowce |
| Gromada: | promieniopłetwe |
| Rząd: | karpiokształtne |
| Rodzina: | karpiowate |
| Rodzaj: | Cyprinus |
| Gatunek: | Cyprinus carpio |
Osiąga ponad 1 m długości i masę 30 (maksymalnie 40) kg. Ciało wydłużone, wrzecionowate, prawie okrągłe w przekroju poprzecznym. Otwór gębowy dolny, mięsisty zaopatrzony w 2 pary wąsików. Łuski cykloidalne, duże, mocno osadzone w skórze. Płetwa grzbietowa jest bardzo długa.
Grzbiet ciemny, zielonkawobrązowy, lub szarozielony, boki jaśniejsze, ciemnooliwkowe ze złotym połyskiem, brzuch żółtawo-lub kremowobiały. Płetwy nieparzyste szarawoniebieskie, parzyste czerwonawe.
Karp, jako gatunek, powstał na drodze naturalnej poliploidyzacji na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu w okolicach Morza Kaspijskiego i wschodniej Anatolii. Forma dzika (sazan) występowała pierwotnie w Europie południowo-wschodniej i Azji zachodniej w zlewiskach mórz Egejskiego, Czarnego, Kaspijskiego i Aralskiego. Najwcześniej karp został udomowiany w Chinach (V w p.n.e.). Już z roku 350 p.n.e. pochodzą pierwsze wzmianki o karpiu w Europie. Znajdujemy je u Arystotelesa. O karpiu pisze też Pliniusz Starszy (23-74 p.n.e.) w swojej Historii Naturalnej. W Europie była to pierwsza ryba hodowana w sztucznych stawach, zakładanych przy klasztorach. Od VII do XII wieku nastąpił szybki rozwój rybactwa w majątkach klasztornych Belgii, Francji, Niemiec i na Bałkanach. Ryba ta stała się wysoko cenionym źródłem białka w czasie wielodniowych postów narzucanych przez religię chrześcijańską. Tak więc to nie przypadek, że technikę hodowli karpia udoskonalano w klasztorach. Już w tamtych odległych czasach hodowcy byli gotowi zachowywać najpiękniejsze okazy do celów reprodukcyjnych, dzięki czemu przeprowadzali selekcję genetyczną. Zabiegi te doprowadziły do powstania znanej nam obecnie ryby, którą cechuje wytrzymałość, duża ilość mięsa i imponująca długowieczność, także na wolności. Początki hodowli półekstensywnej w stawach sięgają XIX wieku. Ten system jest praktykowany do dzisiaj, głównie w Europie Środkowej, gdzie karp nadal zajmuje ważne miejsce w tradycji gastronomicznej.
Liczne odmiany hodowlane karpia odznaczają się często silnie wygrzbieconym i szerokim ciałem oraz różnym stopniem zaniku łusek. Występują odmiany zupełnie pozbawione łusek lub z łuskami tylko w pobliżu nasad poszczególnych płetw. Wyhodowano również liczne odmiany ozdobne (czerwone, białe lub pomarańczowe).
Niektóre odmiany hodowlane karpia:
Orientacyjna mapa występowania gatunku ryby: Karp (łac. Cyprinus carpio)
Zlewiska mórz Czarnego, Kaspijskiego i Aralskiego. Licznie odmiany hodowlane są rozpowszechnione zarówno w hodowli jak i w wodach otwartych niemal na całym świecie.
Żyje w głębokich rzekach, starorzeczach, odnogach lub rozlewiskach, jeziorach i stawach.
Żywi się larwami owadów, mięczakami, skorupiakami oraz innymi organizmami zwierzęcymi oraz roślinami. Aktywny przeważnie wieczorem i w nocy, pokarm pobiera z dna.
Dojrzewa w 3–4 roku życia, samce rok wcześniej niż samice. Trze się w V i VI w płytkiej, silnie zarośniętej wodzie. Tarło przebiega bardzo hałaśliwie, w jego trakcie tarlaki bardzo często wyskakują ponad powierzchnię wody. Ikra jest przyklejana do roślinności wodnej, wylęg następuje po 3–5 dniach. Larwy zaraz po wylęgu mierzą około 5 mm i mają duży woreczek żółtkowy oraz specjale gruczoły, które umożliwiają im przyczepianie się do roślinności wodnej przez okres 3–14 dni w zależności od odmiany. Po wchłonięciu woreczka żółtkowego odżywiają się planktonem. Po osiągnięciu około 2 cm długości zaczynają odżywiać się fauną denną.
W Polsce karp stanowi połowę odławianych ryb słodkowodnych. Na świecie odławia się około 200 tys. ton karpia rocznie.
Rozmnażanie – Reproduktory, wyselekcjonowane na podstawie cech fizycznych, są wyławiane ze stawów w sezonie składania ikry. Ikra i mlecz są pobierane ręcznie od samicy i samca, a następnie sztucznie łączone w stawie gdzie odbywa się zapłodnienie. Trafiają następnie do niewielkich kadzi inkubacyjnych, gdzie po od 3 do 5 dni dochodzi do wylęgu. Wieki selekcji genetycznej doprowadziły do powstania wielu odmian lokalnych. Od roku 1960 prowadzone są badania genetyczne tych odmian w celu uzyskania hybryd najbardziej wydajnych oraz najlepiej dostosowanych do różnorodnych warunków hodowlanych w całej Europie, od północy po południe.
Hodowla narybku – Tuż po wylęgu, larwy są przenoszone do niewielkich płytkich zbiorników zasilanych wodą o temperaturze od 18 do 24°C bogatą w zooplankton, którym się żywią od chwili utracenia pęcherzyka żółtkowego. Pozostają w tych zbiornikach około jednego miesiąca aż do czasu, gdy będą w stanie pływać. Trafiają wówczas po raz pierwszy do środowiska naturalnego: do niewielkiego, płytkiego stawiku. Staw ten jest co roku czyszczony, co sprzyja rozwojowi mikroalg oraz zooplanktonu – to jedyne pożywienie odpowiednie dla narybku karpia. Młode ryby pozostają tam około miesiąca. W tym czasie są stopniowo przestawiane na paszę złożoną z bardzo drobnego proszku zawierającego w równych proporcjach mączkę rybną i mąkę roślinną. Gdy karpie osiągają rozmiar około 3 cm, narybek jest zbierany i przenoszony do stawu dla osobników młodocianych.
Hodowla osobników młodocianych – Po przeniesieniu na wiosnę, młode karpie pozostają aż do zimy w stawie przygotowywanym co roku do tego celu. Na początku plankton, roślinność, mięczaki, robaki i drobne skorupiaki produkowane naturalnie w stawie wystarczają, by wyżywić młode karpie. Należy jednak dość szybko uzupełnić ich dietę o dodatek paszowy, zazwyczaj roślinny. Na początku zimy staw jest czyszczony, a karpie trafiają do zbiorników zimowych. Wchodzą teraz w okres zredukowanej aktywności, podczas którego jedzą niewiele, a w najzimniejszych rejonach wręcz nie pożywiają się w ogóle. Karp mierzy wówczas około dziesięciu centymetrów i waży od 30 do 40 g.
Tuczenie – Na wiosnę, w trzecim roku ich życia, karpie trafiają do dużych stawów, gdzie będą rosły. Ekosystem zapewnia im podstawę egzystencji, ale ich dieta jest uzupełniana paszowym dodatkiem granulowanym złożonym z oleju, mączki rybnej, mąki roślinnej oraz dodatków z witaminami i minerałami. Karpie są wyławiane w czasie zimowego czyszczenia stawu i, w zależności od ich wielkości, trafiają na rynek lub do stawu zimowego, gdzie czeka je kolejny rok tuczenia. Mogą też być wyselekcjonowane jako tarlaki. Samiec karpia w szacownym wieku może ważyć nawet 40 kg i mierzyć do 1 m. Jednakże standardowy rozmiar handlowy wynosi od 30 do 50 cm przy wadze około 1,5 kg.
Wykorzystanie spożywcze – Obecnie karpie są produkowane głównie w krajach Europy Środkowej, gdzie podawane są tradycyjnie w czasie posiłków świątecznych. Karpia zazwyczaj kupuje się żywego, aby ryba się „oczyściła” przebywają kilka dni w czystej wodzie, dzięki czemu jej mięso traci mulisty posmak. Producenci starają się obecnie urozmaicić ofertę, otwierając małe zakłady przetwórcze oferujące półprodukty (karp w porcjach, świeży lub wędzony, filety lub w plastrach) lub ryby przyrządzone zgodnie z tradycyjnymi przepisami. Znaczna część produkcji jest również przeznaczona do zarybiania stawów do wędkarstwa rekreacyjnego. Chętnie poławiany przez wędkarzy na grunt (tzw. wędkarstwo karpiowe) i spławik - uważany za rybę waleczną i przebiegłą.
W wielu krajach jest uważany za szkodnika. W Polsce karp stanowi 80% zarybień wód otwartych. Budzi to duże kontrowersje, gdyż karp jest gatunkiem obcym i ma niekorzystny wpływ na zbiornik, do którego jest wpuszczany (zamulenie wody).
Okres ochronny: nie ma
Wymiar ochronny: 30 cm (nie dotyczy rzek)
Limit dziennego połowu: 3 sztuki (łącznie z amurem białym, boleniem, brzaną, lipieniem, pstrągiem potokowym)
W polskiej tradycji smażone mięso karpia lub gotowane i podawane w słodkim sosie piernikowo-bakaliowym jest jedną z potraw wigilijnych.
Poniżej znajdziesz nazwy gatunku ryby Karp w innych językach: